فراتر از کتاب

کتاب کم حجمی است که داستان قتل سانتیاگو ناصر(Santiago Nasar) را روایت می کند: قتلی که تمام مردم یک دهکده بی نام و نشان از وقوع آن مطلع بوده اند(حتی خود مقتول). برخی موافق اجرای این جنایت بوده اند و عده ای سعی کردند جلوی انجام آن را بگیرند اما سرانجام قاتلین تبرئه می شوند.

کتاب متاسفانه فاقد مقدمه مترجم است و به جای آن مصاحبه با نویسنده قرار دارد.

جملاتی از کتاب:

فائو ستینو سانتوس تنها کسی بود که متوجه شده بود تهدید پابلو ویکاریو رنگی از حقیقت دارد و با تمسخر از او پرسیده بود که چرا می خواهند سانتیاگو ناصر را بکشند، در حالی که جوانان ثروتمندتری هستند که پیش از او مستحق مرگ اند. پدرو ویکاریو گفت: خود سانتیاگو ناصر دلیلش را می داند.

اغلب کسانی که قادر بودند کاری برای جلوگیری از قتل بکنند، با یاری جستن از این پیش داوری که کارهای مربوط به شرف و آبرو، مسائل مهمی هستند که عوارض آن فقط گریبان گرداننده های فاجعه را می گیرد، خود را خلاص و آرام می کردند.

‏حروف ریز چاپ شده اند که خواندن را مشکل می کند.

جلد اول: خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست

فردوست می گوید که خانواده فقیری داشته اما از خاطراتش چنین بر می آید که نه تنها بازی بزرگان را خوب بلد بوده( یعنی می دانسته در دربار و در میان امرای مملکت چگونه رفتار کند و موقعیتش را مستحکم نگه دارد) بلکه انسانی باهوش و با استعداد هم بوده است. در این کتاب از خانواده فردوست مختصر و گذرا صحبت شده و اطلاعات زیادی درباره آنان به خواننده داده نمی شود.

 در متن به پیوست های 2و3 اشاره می شود اما چنین پیوست هایی  وجود ندارد به عبارت دیگر به نظر می رسد چاپ های قبلی  حاوی این ضمائم بوده اند  و اکنون حذف یا جرح و تعدیل شده اند.همچنین به نظر نمی رسد فردوست  از بیماری سرطان محمدرضا پهلوی اطلاع داشته است.

فردوست  در صفحات 210 و 211 جلد اول می گوید: فرح که دختری فقیر بود از فرط استیصال برای کمک مالی به سراغ اردشیر زاهدی در حصارک می رود تا بتواند در پاریس تحصیل و زندگی کند؛ یعنی اینکه خود را تقدیم زاهدی کند. لابد زاهدی از این دختر خوشش نیامده بود که به محمد رضا  تلفن می زند که دختری اینجا آمده اگر اجازه دهید او را بیاورم؛ محمدرضا می پذیرد و بدون تحقیق قبلی به او پیشنهاد ازدواج می دهد.

این سخن بسیار عجیب و غریب است؛  در این باره بهتر است کتاب خاطرات فریده دیبا تحت عنوان"دخترم فرح" مطالعه شود.

جلد اول این کتاب همواره مهم تر و مشهور تر از جلد دوم آن بوده است.

جملاتی از جلد اول:

یک روز رضا خان مرا احضار کرد و گفت:"مگر نمی دانی  در دنیا فقط یک شغل و جود دارد که مفید است و بقیه اش مفت نمی ارزد و آن شغل سربازی است!"

این یک اصل است که خراب کردن آسان و درست کردن بسیار مشکل است. محمدرضا بافت اجتماع را ایران را خراب کرد ، یعنی کار آسان را انجام داد.

انتشار کتاب 3 جلدی رائین ضربه سختی به فراماسونری ایران بود، زیرا اسامی بسیاری از آنها را افشا کرد. بعید به نظر می رسد که او راسا  به این کار مبادرت کرده باشد به احتمال قریب به یقین چاپ آن از افشاگری های آمریکا بود. مسلما منظور آمریکا نشان دادن نفوذ انگلیس در دستگاه حکومتی ایران بود تا هم بد نامی ها و کاسه کوزه های گذشته را سر فراماسونری و انگلیسی ها بشکند  و هم بتدریج تیپ قدیمی انگلیسی دولتمردان را منزوی کند و راه را برای قیضه مشاغل توسط تیپ جدید آمرکایی باز کند.

دلایلی در دست است که نشان می دهد آمریکا در طول جنگ[جهانی دوم ]به حفظ شوروی علاقه نشان داد و پس از جنگ ترجیح داد شورروی به عنوان یک ابرقدرت رقیب حضور بین المللی داشته باشد و بدین ترتیب دنیای پس از جنگ به دو قطب " غرب " به رهبری آمریکا و " شرق "  به رهبری اتحاد شوروی تبدیل شود. چرا؟ به این دلیل ساده  که وجود  شوروی به عنوان یک " ابر قدرت کمونیستی" تضمین کننده نفوذ و اقتدار و دست برتر آمریکا در سراسر جهان بود.

در کنار آتاتورک فردی به نام عصمت اینونو قرار داشت؛ افسران ایرانی سنتو تعریف می کردند  که آتاتورک در سال های آخر  عمر خود در حکومت دخالتی نداشت و شب تا صبح عرق می خورد و موقع خواب حتما می بایست کاملا مست باشد. کاخ او پر از دختران زیبای ترک بود آتاتورک هر شب یکی را برای هم خوابگی انتخاب می کرد.این رویه آتاتورک تا زمان مرگش ادامه داشت و ترتیبات لازم را برای این زندگی او عصمت اینونو می داد و تلاش میکرد که زندگی خصوصی آتاتورک به خارج از کاخ درز نکند. به هر حال، آتاتورک قوی هیکل به علت این شیوه زندگی فوت کرد.

ناپلئون هرگاه که کاری خراب می شد می گفت باید زنی که  مسبب خرابی است را پیدا کرد.

انقلاب شروع شد و همه غافلگیر شدیم. چگونه انقلاب شروع شد؟ اطمینان دارم که هیچکس از مقامات رژیم گذشته نمی تواند به این سوال پاسخ دهد، زیرا چهره انقلاب به هیچ وجهه قابل رویت نبود.

جلد دوم: جستارهایی از تاریخ معاصر ایران

جلد دوم که تالیف عبدالله شهبازی است شامل تک نگاری های تحقیقاتی است که مقاطع عمده تاریخ تاریخ معاصر ایران را، از مشروطه تا انقلاب اسلامی ، مورد بررسی قرار داده است. هدف از این جستارها پی کاوی پیشینه رسوخ سرویس های اطلاعاتی و کانون های سلطه جو و توطئه گر غرب در میهن ما و تاثیر آن بر فرایند  تاریخ معاصر ایران بود.

این مجلد مکمل جلد اول و بیشتر دارای حالت پژوهشی و تحقیقاتی است و برای اکثر اسامی که فردوست در خاطراتش ذکر کرده توضیحاتی ارائه می کند( هرچند چهره هایی مانند ارتشبد عباس قره باغی، ارتشبد جعفر شفقت، سپهبد فخر مدرس، دکتر فلیکس آقایان و از قلم افتاده اند)   اما برخلاف جلد اول از کشش و جذابیت برخوردار نیست که سبب می گردد گاه خواننده حوصله از کف داده ، بخشی را ناتمام گذاشته و به فصلی دیگر برود. با خواندن این جلد چنین به نظر می رسد که راه پیشرفت افراد در ایران دوران پهلوی وابستگی به درباریا وابستگی به انگلستان و آمریکا، یا عضویت در لژ فراماسون ها بوده است.

بسیاری از مورخین به نقش پررنگ آمریکا و انگلیس در حوادث قبل از انقلاب اسلامی اشاره کرده اند اما این کتاب  در این زمینه به اسرائیل و صهیونیسم جهانی توجه ویژه دارد.

جملاتی از جلد دوم:

یکی از ماهرانه ترین و معروف ترین جعلیات شاپور ریپورتر، خاطرات  مجعول ابوالقاسم لاهوتی است که در سال 1333 به نام شرح زندگانی من انتشار یافت. این اثر چنان معروفیتی کسب کرد که لاهوتی مجبور شد شخصا از رادیو مسکو آن را تکذیب کند. این تکذیب تاثیر چندان نبخشید. مهارت شاپور جی در تنظیم این زندگینامه جعلی به حدی بود که تا سالهای اخیر نیز برخی محققین نسبت به صحت یا عدم صحت این اثر تردید دارند.

گاهی ناگهان خبر طلاق دوستان و آشنایان می شنوید و از خود می پرسید  چه شد که ازدواج آنها به جدایی انجامید  بخشی از پاسخ را می توانید در کتاب آیا تو آن گمشده ام هستی؟ پیدا کنید.

این کتاب به انتخاب همسر مناسب می پردازد ؛ و برای افراد مجرد نوشته شده است. اشخاصی که قصد ازدواج دارند؛ نامزدها و کسانی که در یک رابطه عاطفی قرار دارند اما هنوز ازدواج نکرده اند بیشترین بهره را از این کتاب خواهند برد. هشیار کردن خواننده پیرامون بحث ازدواج، هدف اصلی این کتاب است. کتاب مورد بحث به دو سوال اساسی می پردازد: چه کسی برایتان مناسب نیست؟ و دیگر اینکه چه کسی برای ازدواج مناسب است؟
این کتاب اگرچه برای آمریکایی ها تالیف شده و با فرهنگ غرب کاملا سازگار است اما برای ما ایرانیان نیز بسیار مفید است.

این کتاب را باید به دفعات مطالعه کرد

جملاتی از کتاب:

اغلب مردم وقت و انرزی بیشتری صرف تصمیم گیری برای خرید یک ماشین یا یک دستگاه ویدئو می کنند تا صرف این که  تصمیم بگیرند با چه کسی تشکیل خانواده بدهند.

هر چه اطلاعات شما درباره کسی بیشتر باشد، بهتر می توانید تصمیم بگیرید آیا برای شما همسر خوبی خواهد بود یا نه.  هرچه اطلاعات شما درباره کسی کمتر باشد، احتمال این که عصبانی و مایوس شوید و دلتان بشکند نیز بیشتر خواهد بود.

توجه: ای‍ن‌ ک‍ت‍اب‌ در س‍ال‍ه‍ای‌ م‍خ‍ت‍ل‍ف‌ ت‍وس‍ط ن‍اش‍ری‍ن‌ و م‍ت‍رج‍م‍ی‍ن‌ م‍خ‍ت‍ل‍ف‌ م‍ن‍ت‍ش‍ر ش‍ده‌ اس‍ت‌.

این کتاب با مقدمه‌ای از آیت‌الله احمد عابدی سعی دارد که در پنج پخش )بخش‌هایی همچون گذری بر زندگی حضرت فاطمه معصومه ، جایگاه علمی و فرهنگی حضرت فاطمه معصومه ، مدح قم و وصف حضرت فاطمه معصومه ، عصمت، شفاعت و کرامت حضرت فاطمه معصومه  و زیارت، سنت الهی (نگاهی بر زندگانی حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها داشته باشد.

فصل اول مروری بر زندگی آن حضرت است و شامل زندگی و زمانۀ حضرت معصومه (س)، نجمه خاتون مادر آن حضرت، هجرت حضرت معصومه(س) به طرف مرو، رحلت حضرت، تدفین آن بانو و بحثی دربارۀ ازدواج نکردن حضرت معصومه(س) را شامل می شود. فصل دوم به معرفی جایگاه علمی و فرهنگی حضرت معصومه(س) پرداخته و علاوه بر بحثی در مورد شخصیت آن حضرت، به نقل پنج حدیث صادره از حضرتش اختصاص دارد. فصل چهارم هم با نام عصمت، شفاعت و کرامت حضرت معصومه(س) به بحث دربارۀ مفهوم شفاعت، اثبات مقام شفاعت آن بانو و مصادیقی از کرامات حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخته است.

اما فصل سوم کتاب دربارۀ شهر قم، مدفن آن حضرت است و به بررسی روایات حدیثی و تاریخی دربارۀ فضیلت شهر قم اختصاص یافته.

 فصل پنجم هم با عنوان زیارت، سنتی اسلامی ابتدا به بحث دربارۀ مفهوم زیارت و بررسی اهمیت آن از منظر اهل سنت پرداخته و بعد از این مقدمۀ نسبتاً مفصل به زیارت حضرت معصومه(س) در زیارت و آداب زیارت و بررسی نکات آموزشی از زیارتنامه حضرت معصومه(س) رسیده است.                           

به نظر می رسد این کتاب دارای حواشی زیادی است و در برخی صفحات از اصل موضوع(حضرت معصومه) دور افتاده است که سسبب می شود خواننده تصور کند هدف از این کارافزایش- تعمدی- حجم کتاب بوده است. به عنوان مثال موضوعاتی چون توسل، شفاعت و زیارت که از سوی وهابیت به عنوان سه شبهه وارد به تشیع مطرح می‌شود، در فصول پایانی توضیح داده شده اند. به خصوص در بحث زیارت تلاش شده تا با استفاده از منابع اهل سنت پاسخ این شبهات داده شود. یا در مواردی  بیش از حد به شهر قم پرداخته است. به عبارت دیگر نویسنده می توانست مطالب را فشرده تر،  با حجم کمتر و با همین کیفیت ارائه کند (بدون آنکه خدشه ای به متن وارد آید).

از نقاط ضعف کتاب می توان به  موارد زیر اشاره کرد:

عدم درج مطالبی درباره حرم آن بزرگوار، فقدان نمایه و فهرست اعلام

 و ارائه  بخش کوچکی از زیارت نامه آن حضرت(متاسفانه زیارت نامه کامل حضرت معصومه در کتاب نیامده است).

از حسن های کتاب آراسته بودن به  شعر و نقل خاطرات است.

 در مجموع  باید گفت  اگرچه کتاب  خوش خوان نیست اما برای کسانی که بخواهند به زیارت حضرت معصومه بروند مناسب است                                         

بسیاری از ما چه در دبیرستان و چه در دوره دانشجویی درباره انقلاب اسلامی مطالعه کرده و امتحان داده ایم. انقلابی که یکی از پدیده های عجیب اواخر قرن بیستم و نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است؛ کتاب مقدمه ای بر انقلاب اسلامی تالیف صادق زیبا کلام به دلیل فاصله گرفتن از  نگرش مسلط  امروز جامعه  ایران نسبت به انقلاب 1979 و تمایز از کتب مشابه می تواند قابل توجه باشد؛ کتابی که علاوه برداشتن جذابیت و کشش در برخی قسمتها سعی کرده به زبانی ساده و به دور از مفاهیم پیچیده جامعه شناسی و علوم ی درباره انقلاب 57 سخن براند. کتاب به خوبی نشان می دهد چرا شاه فکر می کرد پابرجا خواهد ماند و توصیف مناسبی هم از مخالفان رژیم پهلوی به دست می دهد.

از آنجاکه مولف معتقد است ت حقوق بشر کارتر یکی از دلایل مهم انقلاب ایران است صفحات زیادی به این ت و تبعات آن اختصاص دارد به نحوی که علل و عوامل دیگر انقلاب ایران فراموش شده و  حتی فهرستی از این موارد وجود ندارد؛ به همین سبب هرچه به سمت انتهای کتاب پیش می رویم ناامیدی خواننده از درک زمینه ها و چرایی به وقوع  پیوستن انقلاب اسلامی بیشترمی شود تا حدی که ممکن است تنها بخشهایی از کتاب را مطالعه کرده و از خواندن کل کتاب صرف نظر کند. به دلیل آنکه  جلد دوم این کتاب هرگز نوشته نشد مطالب ناتمام مانده و خواننده در پایان کتاب بدون نتیجه به حال خود رها می شود. از جمله نقد هایی که دیگران(مانند عباس سلیمی نمین) بر آن وارد کرده اند می توان به عدم پررنگ کردن  نقش ت و امام خمینی در انقلاب اسلامی، تاکید بر عدم وابستگی محمد رضا پهلوی به ایالات متحده یا قائل شدن مقداری استقلال برای او در اجرای ت های کلان کشور، ضعف در روش تاریخ نگاری و متدولوژی تحلیل قضایا اشاره کرد.

این کتاب نقطه مقابل نظرات بسیاری از روشنفکران و کارشناسان تاریخ ی است زیرا عده زیادی مانند یرواند آبراهامیان، مقصود فراستخواه و. معتقدند عوامل و دلایل انقلاب در درون جامعه ایران  وجود داشته ولی نویسنده معتقد است ت های آمریکا و ارزیابی غلط غربی ها از میزان قدرت شاه(یعنی علل خارجی نه داخلی) مسبب  انقلاب 1357 است.

چنانچه وقت یا حوصله خواندن چنین کتابی را ندارید فقط کافی است مقدمه ها، فصل اول و فصل ششم را بخوانید.

جملاتی از کتاب:

 این باور غلط که شاه و اساسا پهلوی ها مهره ای بی اراده بیش نبودند متاسفانه بصورت یکی از مبانی سفت و سخت تاریخ ی معاصر در آمده است. این اعتقاد خطاست که شاه هرچه می کرد به دستور لندن و واشنگتن بود. شاه با غرب و بالاخص آمریکا نزدیک بود. بسیار هم نزدیک بود اما بخش عمده ای از آنچه که می کرد بنابراراده و تصمیم خودش بود.شکی نیست که در مقاطعی آمریکایی ها اعمال این ت یا اخذ آن تصمیم را از وی خواسته باشند و یا با انجام آن تمایل نشان داده باشند. اما این هم یک واقعیت دیگری است که مواردی هم بوده که تصمیمات و تهای شاه چندان خوشایند واشنگتن نبود.

ما بیش از آنچه که دغدغه روایت واقعی انقلاب اسلامی را داشته باشیم، به فکر بهره برداری از آن برای پیشبرد اهداف و امیال ی مان بوده ایم. نتیجه آن شده است که تصویری که از انقلاب به دست نسل جوان داده ایم تصویری  مجازی، سطحی، و تکراری، شعار زده،غیرواقعی، و در یک کلام"من در آوردی" از آب درآمده است.نتیجه این که هر روز بیش از گذشته شمار بیشتری نسبت به آن بی تفاوت و بی اشتیاق می شوند.

اگر لعاب و لایه های برونی پر زرق و برق ایران "مدرن" عصر محمدرضا شاه را مختصر تراشی می دادیم، پیکره اصلی الیگارشی و بافت ی آن تفاوت چندانی  با ایران عصر قاجار نداشت. طی یکصد سال قدمی در راه رفورم ی برداشته نشده بود. مشارکت ی مردم و دخال آنها در امور کشور و تعیین ت ها در عصر پهلوی همانقدر نایاب و نادر بود که در عصر قاجار. بی نقشی و عدم دخالت مردم بر شئونات اصلی کشور عملا در هر دو عصر یکسان بود.

به سخن دیگر، علیرغم پیدایش افکار و اندیشه های تازه و نهضت بیدارگرانه ای که از اواخر قرن نوزدهم در ایران ظاهر می شود، هیچ گونه رفورم و تغییر بنیادی ی صورت نمی گیرد. ساختار ی جامعه ایران در ربع آخر قرن بیستم همانقدر دست نخورده، متحجر و اصلاح نشده است که یک قرن  از آن در ربع آخر قرن نوزدهم بوده. دردها، تالمات، امیال و آرزوهای ی بخش عمده ای از مردم بالاخص تحصیل کردگان و روشنفکران جامعه در هر دو عصر علیرغم گذشت یکصد سال چندان از هم فاصله ندارد.

پادشاهی به نام رایموندو فوسکا(Raimondo Fosca) که به زندگی ابدی و بدون مرگ دچار شده (پس از 7 قرن حیات، زندگی را بی ارزش  می داند و در آروزی مردن است) با دختر هنر پیشه ای آشنا می شود که در آرزوی شهرت جهانی و ماندگار شدن نامش در اذهان مردم است. براثر این آشنایی فوسکا قصه خود را تعریف می کند: او چندین جنگ  را پشت سر گذاشته،بارها ازدواج کرده، برهه ای به آزمایش علمی و کسب دانش علاقه مند شده، مدتی استاد دانشگاه بوده، زمانی با افرادی که در زمینه آزادی و پیشرفت بشر فعال بوده اند و برای بهبود وضع مردم و اجتماع مبارزه کرده اند همکاری کرده است و. بخش اعظم کتاب شرح این عمر طولانی و بی پایان است که از زبان فوسکا بیان می شود؛ فوسکایی  که برای مردم متمدن قرن بیستم میلادی تبدیل به افسانه شده اما هنوز در میان آنان نفس می کشد.

حسن کتاب آن است با موضوعات متنوعی ذهن خواننده را درگیر می کند: علاوه بر جاودانگی، در خلال داستان مسائل  و دغدغه های مشترک انسانها فارغ از زمان و مکان بیان و اهمیت امید، ساختن آینده بهتر و نقش سرزمین برای هر فرد بررسی می شود. به عبارت دیگر مفاهیم مختلف و تاثیر گذاری در این رمان پیش چشم خواننده قرار می گیرد. اما نقطه ضعف آن صحبت بیش از اندازه درباره مرگ است که سبب می شود خواننده  خسته شده و برخی صفحات را مطالعه نکرده به فصول بعدی بپردازد.

نویسنده  ارزش زندگی را به وجود پدیده مرگ مرتبط دانسته و معتقد است بدون رخ دادن مرگ زندگی پوچ و بی ارزش است.

این کتاب برای کسانی که  تاکنون به مطالعات فلسفی نپرداخته اند یا فکر می کنند توانایی درک مباحث فلسفی را ندارند می تواند یک شروع باشد.

برشی از کتاب:

سر تکان دادم. چه توصیه ای می توانستم بکنم؟ مگر  می دانستم که زندگی یا مرگ برایشان چه ارزشی دارد؟ خودشان باید تصمیم می گرفتند، اگر زندگی فقط نمردن است، چرا باید زندگی کرد؟ اما برای نجات زندگی خود مردن هم ابلهانه نیست؟ تعیین تکلیف برای آنان کار من نبود.

********

شما اگر جای فوسکا بودید چه کار می کردید؟

​​​​​​

در پیشگفتار چنین می خوانیم:

این رساله شرحی است درباره چیستی و چگونگی "کار" و"فراغت" در جامعه ما و نیز شامل اشاره هایی است به چرایی ها. پرداختن به این مسئله اساسی است که اگر باید گفت کار و فراغت شمایل انسان اند، چرا ما چندان کار نمی کنیم؛ همچنان که، پیامد آن، چندان به فراغت هم نمی پردازیم. این بی اشتیاقی ما به کار از و گریزمان از فعالیت های زمان فراغت کجا ناشی  می شود، چه بروزاتی می یابد و چه نتایجی به بار می آورد.

به عبارت ساده تر مساله قاضی‌مرادی در این تحقیق چیستی و چگونگی "کار" و "فراغت" در جامعه ما است و به این پرسش اساسی می‌پردازد که منشا بی‌اشتیاقی ایرانیان به کار و گریز از فعالیت‌هایی که می‌تواند اوقات فراغت را پرکند، چیست؟

متاسفانه کتاب کار و فراغت ایرانیان  که به موضوعی جالب و قدیمی می پردازد سخت خوانش است(باید برای درک مطالب آن زمان، انرژی و تمرکز صرف کرد) شاید بتوان گفت این کتاب برای جامعه شناسان نوشته شده؛ با اینهمه مباحث مطرح شده بسیار جالب، همراه با موشکافی و تحلیل قوی است لذا خواننده نگارش سخت و ثقیل آن را تحمل کرده و حاضر نیست کتاب را نصفه کاره رها کند.

با مطالعه این کتاب پی خواهید برد که وضعیت فعلی کارگر و کارفرما  در ایران و نحوه انجام امور توسط کارمندان در حال حاضر تا چه حد  ریشه در تاریخ و رخدادهای گذشته دارد.نویسنده به خوبی توضیح می دهد که که چرا اصلاحات ارضی یکی از عوامل نابودی رژیم پهلوی است.

راه حلی برای مشکلات ارائه شده در کتاب ذکر نشده و به بحث آمار و آمار سازی نیز پرداخته نشده است.

جملاتی از کتاب:

ما در هر کار و فعالیتی که به آن مشغولیم- مهم نیست چه کار و فعالیتی باشد - از جمله به این دلیل از کار کردن طفره می رویم  یا در کار بدعهدیم، در فعالیت، نیمه کار و سمبل کاریم که با کار موظف و فعالیت خود حس هویت نمی یابیم. و چون چنین است پس در زحمت و اشتغال خود فقط به میزانی فعال ایم که کسی از ما بازخواست نکند.

به علت ضعف دلبستگی به کار، پایین بودن دانش کار و فناوری و نیز ضعف ابتکار نیروی کار در ایران ما، چه بسیار، آماده ایم تا در حوزه ی کار و فعالیت دستاورهای دیگران را به نام خود "جا" بزنیم. فرقی نمی کند که این دستاوردها در حوزه فکری و خدماتی باشد یا تولید مادی. هر یک از ما می تواند نگران این امر باشد که نتیجه دستاوردش در کار نصیب رئیس اش شود. این یک صورت نوین غارتگری یکدیگر است. رفتاری که به شدت اشتیاق به کار را نابود می کند. پیامدش نیز از جمله گسترش بی اعتمادی در محیط کار و تضعیف کار جمعی  و زوال دهنده ی دلبستگی به کار است که "تظاهر به کار" را به جای "کار" می نشاند.

در ایران، فرهنگ شفاهی همواره از فرهنگ مکتوب گستردگی بسیار بیشتری داشته است. خطر همیشگی اثر مکتوب برای نویسنده اش، انکار ناپذیری نظر مکتوب نسبت به گفته شفاهی، ضد فرهنگ بودن حکومت ها و نیز بیسوادی عمومی از جمله دلایل این امر بوده اند. به پشتوانه چنین فرهنگی است که وراجی کردن نقش بسیار مهمی در سرگرمی خواهی مان یافته است.

‏‏ رومه نگار سالخورده و معلم سابق زبان که تمام عمر بدون زن و فرزند زیسته و از نوجوانی عنان اختیار را به  هوس و میل جنسی سپرده در 90 سالگی  شیفته دخترکی 14 ساله می شود(و به همین علت پیرمرد سرشار از شوق زندگی می گردد). اما قتل یک بانکدار خوشنام و حوادث پس از آن باعث می شود مرد پیر به معنایی حقیقی عشق که فراتر از لذت جسمانی زودگذر است دست یابد.

جهانبخش پازوکی چه زیبا سروده است:

موی سپید و توی آینه دیدم
آهی بلند از ته دل کشیدم
تا زیر لب شکوه رو کردم آغاز
عقل هی ام زد که خودت رو نباز
عشق باید پادر میونی کنه
تا آدم احساس جوونی کنه

که دقیقا وصف داستان این کتاب است.

دلبرکان به نظر کتابی مردانه می رسد؛ کتابی که شاید بهتر باشدخانم ها از مطالعه آن پرهیز کنند.

ادامه مطلب

‏‏ رومه نگار سالخورده و معلم سابق زبان که تمام عمر بدون زن و فرزند زیسته و از نوجوانی عنان اختیار را به  هوس و میل جنسی سپرده در 90 سالگی  شیفته دخترکی 14 ساله می شود(و به همین علت پیرمرد سرشار از شوق زندگی می گردد). اما قتل یک بانکدار خوشنام و حوادث پس از آن باعث می شود مرد پیر به معنایی حقیقی عشق که فراتر از لذت جسمانی زودگذر است دست یابد.

جهانبخش پازوکی چه زیبا سروده است:

موی سپید و توی آینه دیدم
آهی بلند از ته دل کشیدم
تا زیر لب شکوه رو کردم آغاز
عقل هی ام زد که خودت رو نباز
عشق باید پادر میونی کنه
تا آدم احساس جوونی کنه

که دقیقا وصف داستان این کتاب است.

دلبرکان به نظر کتابی مردانه می رسد؛ کتابی که شاید بهتر باشدخانم ها از مطالعه آن پرهیز کنند.

اگرچه ترجمه کاوه میر عباسی اشکالاتی دارد اما این مشکلات جدی نیستند مثلا:

در صفحه 20 چنین می خوانیم:

اهل سفر نبوده و نیستنم، فقط چهار بار، قبل از سی سالگی برای شرکت در مسابقه پرورش گل به کارتاخنا دایندیاس رفتم

مترجم مسابقه شعر را با پرورش گل اشتباه کرده است.

یا در صفحه 26:

زنی درشت اندام که خیال داشتیم به ریاست افتخاری ماموران آتش نشانی منصوبش کنیم، هم به خاط هیکل تنومندش و هم به دلیل نقش موثرش در خاموش کردن شمع های صومعه.

ترجمه صحیح: و مهارتش در خاموش کردن آتش مشتریان.

این رمان کم حجم که با حرف و حدیث‌های فراوان همراه بود با استقبال خوبی مواجه شد و ۵۵۰۰ نسخه آن در مدت سه هفته به فروش رسید. اما در پی درخواست ناشر برای کسب مجوز چاپ دوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن را غیرقابل چاپ عنوان کرد و از صدور مجوز خودداری نمود. این اثر به دستور محمدحسین صفار هرندی وزیر ارشاد وقت(در دولت محمود ‌نژاد( توقیف شد.

ترجمه دیگری از کتاب با عنوان:"خاطرات روسپیان سودازده من" با ترجمه امیر حسین فطانت در آمریکا منتشر شده است.

پادشاهی به نام رایموندو فوسکا(Raimondo Fosca) که به زندگی ابدی و بدون مرگ دچار شده (پس از 7 قرن حیات، زندگی را بی ارزش  می داند و در آروزی مردن است) با دختر هنر پیشه ای آشنا می شود که در آرزوی شهرت جهانی و ماندگار شدن نامش در اذهان مردم است. براثر این آشنایی فوسکا قصه خود را تعریف می کند: او چندین جنگ  را پشت سر گذاشته،بارها ازدواج کرده، برهه ای به آزمایش علمی و کسب دانش علاقه مند شده، مدتی استاد دانشگاه بوده، زمانی با افرادی که در زمینه آزادی و پیشرفت بشر فعال بوده اند و برای بهبود وضع مردم و اجتماع مبارزه کرده اند همکاری کرده است و. بخش اعظم کتاب شرح این عمر طولانی و بی پایان است که از زبان فوسکا بیان می شود؛ فوسکایی  که برای مردم متمدن قرن بیستم میلادی تبدیل به افسانه شده اما هنوز در میان آنان نفس می کشد.

حسن کتاب آن است با موضوعات متنوعی ذهن خواننده را درگیر می کند: علاوه بر جاودانگی، در خلال داستان مسائل  و دغدغه های مشترک انسانها فارغ از زمان و مکان بیان و اهمیت امید، ساختن آینده بهتر و نقش سرزمین برای هر فرد بررسی می شود. به عبارت دیگر مفاهیم مختلف و تاثیر گذاری در این رمان پیش چشم خواننده قرار می گیرد. اما نقطه ضعف آن صحبت بیش از اندازه درباره مرگ است که سبب می شود خواننده  خسته شده و برخی صفحات را مطالعه نکرده به فصول بعدی بپردازد.

نویسنده  ارزش زندگی را به وجود پدیده مرگ مرتبط دانسته و معتقد است بدون رخ دادن مرگ زندگی پوچ و بی ارزش است.

این کتاب برای کسانی که  تاکنون به مطالعات فلسفی نپرداخته اند یا فکر می کنند توانایی درک مباحث فلسفی را ندارند می تواند یک شروع باشد.

برشی از کتاب:

سر تکان دادم. چه توصیه ای می توانستم بکنم؟ مگر  می دانستم که زندگی یا مرگ برایشان چه ارزشی دارد؟ خودشان باید تصمیم می گرفتند، اگر زندگی فقط نمردن است، چرا باید زندگی کرد؟ اما برای نجات زندگی خود مردن هم ابلهانه نیست؟ تعیین تکلیف برای آنان کار من نبود.

********

شما اگر جای فوسکا بودید چه کار می کردید؟

بسیاری از ما چه در دبیرستان و چه در دوره دانشجویی درباره انقلاب اسلامی مطالعه کرده و امتحان داده ایم. انقلابی که یکی از پدیده های عجیب اواخر قرن بیستم و نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است؛ کتاب مقدمه ای بر انقلاب اسلامی تالیف صادق زیبا کلام به دلیل فاصله گرفتن از  نگرش مسلط  امروز جامعه  ایران نسبت به انقلاب 1979 و تمایز از کتب مشابه می تواند قابل توجه باشد؛ کتابی که علاوه برداشتن جذابیت و کشش در برخی قسمتها سعی کرده به زبانی ساده و به دور از مفاهیم پیچیده جامعه شناسی و علوم ی درباره انقلاب 57 سخن براند. کتاب به خوبی نشان می دهد چرا شاه فکر می کرد پابرجا خواهد ماند و توصیف مناسبی هم از مخالفان رژیم پهلوی به دست می دهد.

از آنجاکه مولف معتقد است ت حقوق بشر کارتر یکی از دلایل مهم انقلاب ایران است صفحات زیادی به این ت و تبعات آن اختصاص دارد به نحوی که علل و عوامل دیگر انقلاب ایران فراموش شده و  حتی فهرستی از این موارد وجود ندارد؛ به همین سبب هرچه به سمت انتهای کتاب پیش می رویم ناامیدی خواننده از درک زمینه ها و چرایی به وقوع  پیوستن انقلاب اسلامی بیشترمی شود تا حدی که ممکن است تنها بخشهایی از کتاب را مطالعه کرده و از خواندن کل کتاب صرف نظر کند. به دلیل آنکه  جلد دوم این کتاب هرگز نوشته نشد مطالب ناتمام مانده و خواننده در پایان کتاب بدون نتیجه به حال خود رها می شود. از جمله نقد هایی که دیگران(مانند عباس سلیمی نمین) بر آن وارد کرده اند می توان به عدم پررنگ کردن  نقش ت و امام خمینی در انقلاب اسلامی، تاکید بر عدم وابستگی محمد رضا پهلوی به ایالات متحده یا قائل شدن مقداری استقلال برای او در اجرای ت های کلان کشور، ضعف در روش تاریخ نگاری و متدولوژی تحلیل قضایا اشاره کرد.

این کتاب نقطه مقابل نظرات بسیاری از روشنفکران و کارشناسان تاریخ ی است زیرا عده زیادی مانند یرواند آبراهامیان، مقصود فراستخواه و. معتقدند عوامل و دلایل انقلاب در درون جامعه ایران  وجود داشته ولی نویسنده معتقد است ت های آمریکا و ارزیابی غلط غربی ها از میزان قدرت شاه(یعنی علل خارجی نه داخلی) مسبب  انقلاب 1357 است.

چنانچه وقت یا حوصله خواندن چنین کتابی را ندارید فقط کافی است مقدمه ها، فصل اول و فصل ششم را بخوانید.

جملاتی از کتاب:

 این باور غلط که شاه و اساسا پهلوی ها مهره ای بی اراده بیش نبودند متاسفانه بصورت یکی از مبانی سفت و سخت تاریخ ی معاصر در آمده است. این اعتقاد خطاست که شاه هرچه می کرد به دستور لندن و واشنگتن بود. شاه با غرب و بالاخص آمریکا نزدیک بود. بسیار هم نزدیک بود اما بخش عمده ای از آنچه که می کرد بنابراراده و تصمیم خودش بود.شکی نیست که در مقاطعی آمریکایی ها اعمال این ت یا اخذ آن تصمیم را از وی خواسته باشند و یا با انجام آن تمایل نشان داده باشند. اما این هم یک واقعیت دیگری است که مواردی هم بوده که تصمیمات و تهای شاه چندان خوشایند واشنگتن نبود.

ما بیش از آنچه که دغدغه روایت واقعی انقلاب اسلامی را داشته باشیم، به فکر بهره برداری از آن برای پیشبرد اهداف و امیال ی مان بوده ایم. نتیجه آن شده است که تصویری که از انقلاب به دست نسل جوان داده ایم تصویری  مجازی، سطحی، و تکراری، شعار زده،غیرواقعی، و در یک کلام"من در آوردی" از آب درآمده است.نتیجه این که هر روز بیش از گذشته شمار بیشتری نسبت به آن بی تفاوت و بی اشتیاق می شوند.

اگر لعاب و لایه های برونی پر زرق و برق ایران "مدرن" عصر محمدرضا شاه را مختصر تراشی می دادیم، پیکره اصلی الیگارشی و بافت ی آن تفاوت چندانی  با ایران عصر قاجار نداشت. طی یکصد سال قدمی در راه رفورم ی برداشته نشده بود. مشارکت ی مردم و دخال آنها در امور کشور و تعیین ت ها در عصر پهلوی همانقدر نایاب و نادر بود که در عصر قاجار. بی نقشی و عدم دخالت مردم بر شئونات اصلی کشور عملا در هر دو عصر یکسان بود.

به سخن دیگر، علیرغم پیدایش افکار و اندیشه های تازه و نهضت بیدارگرانه ای که از اواخر قرن نوزدهم در ایران ظاهر می شود، هیچ گونه رفورم و تغییر بنیادی ی صورت نمی گیرد. ساختار ی جامعه ایران در ربع آخر قرن بیستم همانقدر دست نخورده، متحجر و اصلاح نشده است که یک قرن  از آن در ربع آخر قرن نوزدهم بوده. دردها، تالمات، امیال و آرزوهای ی بخش عمده ای از مردم بالاخص تحصیل کردگان و روشنفکران جامعه در هر دو عصر علیرغم گذشت یکصد سال چندان از هم فاصله ندارد.

این کتاب با مقدمه‌ای از آیت‌الله احمد عابدی سعی دارد که در پنج پخش )بخش‌هایی همچون گذری بر زندگی حضرت فاطمه معصومه ، جایگاه علمی و فرهنگی حضرت فاطمه معصومه ، مدح قم و وصف حضرت فاطمه معصومه ، عصمت، شفاعت و کرامت حضرت فاطمه معصومه  و زیارت، سنت الهی (نگاهی بر زندگانی حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها داشته باشد.

فصل اول مروری بر زندگی آن حضرت است و شامل زندگی و زمانۀ حضرت معصومه (س)، نجمه خاتون مادر آن حضرت، هجرت حضرت معصومه(س) به طرف مرو، رحلت حضرت، تدفین آن بانو و بحثی دربارۀ ازدواج نکردن حضرت معصومه(س) را شامل می شود. فصل دوم به معرفی جایگاه علمی و فرهنگی حضرت معصومه(س) پرداخته و علاوه بر بحثی در مورد شخصیت آن حضرت، به نقل پنج حدیث صادره از حضرتش اختصاص دارد. فصل چهارم هم با نام عصمت، شفاعت و کرامت حضرت معصومه(س) به بحث دربارۀ مفهوم شفاعت، اثبات مقام شفاعت آن بانو و مصادیقی از کرامات حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخته است.

اما فصل سوم کتاب دربارۀ شهر قم، مدفن آن حضرت است و به بررسی روایات حدیثی و تاریخی دربارۀ فضیلت شهر قم اختصاص یافته.

 فصل پنجم هم با عنوان زیارت، سنتی اسلامی ابتدا به بحث دربارۀ مفهوم زیارت و بررسی اهمیت آن از منظر اهل سنت پرداخته و بعد از این مقدمۀ نسبتاً مفصل به زیارت حضرت معصومه(س) در زیارت و آداب زیارت و بررسی نکات آموزشی از زیارتنامه حضرت معصومه(س) رسیده است.                           

به نظر می رسد این کتاب دارای حواشی زیادی است و در برخی صفحات از اصل موضوع(حضرت معصومه) دور افتاده است که سسبب می شود خواننده تصور کند هدف از این کارافزایش- تعمدی- حجم کتاب بوده است. به عنوان مثال موضوعاتی چون توسل، شفاعت و زیارت که از سوی وهابیت به عنوان سه شبهه وارد به تشیع مطرح می‌شود، در فصول پایانی توضیح داده شده اند. به خصوص در بحث زیارت تلاش شده تا با استفاده از منابع اهل سنت پاسخ این شبهات داده شود. یا در مواردی  بیش از حد به شهر قم پرداخته است. به عبارت دیگر نویسنده می توانست مطالب را فشرده تر،  با حجم کمتر و با همین کیفیت ارائه کند (بدون آنکه خدشه ای به متن وارد آید).

از نقاط ضعف کتاب می توان به  موارد زیر اشاره کرد:

عدم درج مطالبی درباره حرم آن بزرگوار، فقدان نمایه و فهرست اعلام

 و ارائه  بخش کوچکی از زیارت نامه آن حضرت(متاسفانه زیارت نامه کامل حضرت معصومه در کتاب نیامده است).

از حسن های کتاب آراسته بودن به  شعر و نقل خاطرات است.

 در مجموع  باید گفت  اگرچه کتاب  خوش خوان نیست اما برای کسانی که بخواهند به زیارت حضرت معصومه بروند مناسب است                                         

حجت الاسلام و المسلمین علی اشرف عبدی، رئیس پژوهشکده علامه طباطبایی وابسته به حرم مطهر حضرت معصومه(س) است مؤلف در مقدمه نوشته که چون ۲۰ سال است افتخار خادمی این آستان را دارد، ادب حکم می کرده تا شکر این نعمت را به جا بیاورد و تألیف این کتاب از باب همان شکر نعمت است. [1]

​​​​​​

‏ سخن درباره کتاب هنر سیر و سفر بسیار است برخی آن راستوده اند و عده ای کتاب را ضعیف و بی رمق توصیف کرده اند. کتاب فاقد پیشگفتار مولف و مقدمه مترجم است؛با داستان آغاز می شود اما  داستان مشخصی ندارد و  به نقاشی هایی مزین شده که به علت چاپ سیاه و سفید زیبایی خود را آشکار نمی کنند؛ راهنمای نامتعارفی برای سفر کردن است و بیشتر شبیه کتاب راهنمایی برای جهانگردی فیلسوفانه است. کسانی که شغل آنها با سفر گره خورده است( مانند تور لیدرها، مدیران آژانس های مسافرتی،جهانگردان، مهمانداران هواپیما و.) شاید درک بهتری از این کتاب داشته باشند. احتمال اینکه خواننده کتاب را نیمه کاره رها کند زیاد است.

اگر از این کتاب لذت نمی برید چند نکته را مد نظر قرار دهید:

1- پیش فرض خود در مورد سفر را موقتا کنار بگذارید و تن در دهید به حکایت نویسنده.

2- پس از مطالعه این کتاب نقدها و نظریات مختلف درباره آن را بخوانید.

3- اگر  از مطالعه برخی قسمتهای کتاب صرف نظر کرده اید حتما بخش آخر(فصل نهم: در باب عادت کردن) و گفتار سوم(در باب غریب منظرها) را بخوانید.

4- چنانچه لازم می دانید کتاب را برای بار دوم مطالعه کنید.

5- کتاب را با دیگر نوشته های دو باتن(علی الخصوص کتاب جستارهایی در باب عشق) مقایسه نکنید.

می توان گفت این کتاب یک جای خالی را در میان کتب و نوشته های مربوط به مسافرت پر می کند، با این حال از دیدگاه راقم این سطور، کتاب مورد بحث ارزش زیادی ندارد.

جملاتی از کتاب:

سیل پیشنهادات درباره مقصد سفرمان به سویمان سرازیر می شود که کجا برویم بهتر است؛ اما به ندرت در مورد علت  یا چگونه رفتن می شنویم

سفرها قابله های افکارند. مکان های اندکی به اندازه هواپیما، کشتی یا قطار در حال حرکت منشا گفتگوهای درونی هستند. گویی همبستگی غریبی میان چیزی که مقابل چشممان قرار دارد و افکار درون ذهنمان وجود دارد: گاهی افکار بزرگ به مناظر عظیم نیاز دارند و افکار جدید به مکان های جدید. ظاهرا افکار درونی که به درجا زدن گرایش دارند با گذر سریع مناظر به تحرک در می آیند.

نیچه نوع دیگری از توریسم(گردشگری) را پیشنهاد می کند، این که بیاموزیم چگونه جوامع و هویت های ما از گذشته امان شکل گرفته و از طریق آن حسی از تداوم و تعلق بیابیم. فردی که از این دیدگاه به گردشگری  می نگرد" فرای هستی مستقل گذرای اطرافش را می بیند و خود را روح خانه، نژاد و شهرش حس می کند." می تواند به بناهای قدیمی بنگرد و شاد باشد که بداند وجود انسان در کل تصادفی نیست بلکه از گذشته اش رشد کرده و وارث گل و میوه آن است

حرکت با سرعت 100 کیلومتر در ساعت از میان مناظرحتی یک ارزن هم ما را قوی تر،شادتر یا عاقل تر نمی کند. در جهان همیشه بیش از آنچه انسان ها قادر به دیدن هستند دیدنی وجود دارد، مشروط بر این که آرام تر قدم بردارند؛در حرکت سریع بهتر نمی بینند. چیزهای باارزش را باید دید و تعمق کرد، نه اینکه با شتاب از کنارشان عبور کرد.

آرتور رو که در بحبوحه جنگ جهانی دوم در لندن زندگی می کند در یک گاردن پارتی برنده کیک بزرگی می شود؛ او علیرغم میل مدیران برگزار کننده مسابقه( که اصرار دارند اشتباهی پیش آمده) کیک را به خانه می برد و مدت کوتاهی بعد ناخواسته میزبان مرد افلیج ناشناسی می شود که قصد دارد وی را مسموم کند. اما ماجرا بسیار پیچیده تر از یک سوء قصد است.

گراهام گرین در این رمان قدرت نویسندگی فوق العاده خود را به نمایش می گذارد: کتاب دقیقا همانند یک پازل قصه پُرکششِ جاسوسی و سرقت اسرار را روایت می کند.

صفحات ابتدایی کمی کسالت بار است اما اگر خواننده ازمطالعه منصرف نشود جذابیت کتاب آشکار می گردد. این رمان را( که در سال 1943 منتشر شد) به حق  یکی آثار ادبی برجسته جهان دانسته اند.

چنین به نظر می رسد که وزارت ترس نمادی از سازمان امنیت است.

جملاتی از کتاب:

شاید اتاقها گناهکار بودند؟ اتاق های مردی که در مدت چند ساعت تن به مرگ سپرده بود. اتاق گناهکار چگونه اتاقی است؟ اتاق هم مثل سگ برخی خصایص صاحب خود را منتقل می کند. اتاق را به منظور هدفی تربیت می کنند- یا آسایش، یا زیبایی، یا تناسب یا وضع، قطعا این اتاق را چنان تعلیم داده بودند که هیچ چیز مشخص نداشته باشد. حتما اتاقی است که اگر پلیس در آن بگردد هیچ سری را بر ملا نمی کند.

مدتها پیش از آن که از پله ها بالا رود می دانست چه باید بکند. یک جمله که جانس مکرر گفته بود درباره وزارت ترس به خاطرش آمد. اکنون احساس می کرد که از کارمندان دائمی آن وزارت شده است. اما این وزارت کوچک نبود که جانس از آن سخن گفته بود و هدف آن پیروزی در یک جنگ یا تغییر قانون اساسی یک کشور بود. این وزارتی بود به عظمت زندگی که هرکه عاشق بود عضو آن می شد. هر که عشق در دل دارد ترس هم دارد.

‏ ‏

براساس این کتاب فیلمی به همین نام ساخته شده است.

​​​​​​

‏

نویسنده معتقد است مقصرمقدار زیادی از مشکلات کنونی جامعه ما نه غرب است و نه شرق بلکه فرهنگ و اخلاق و خصوصیت های خودمان است. عناوین و سرفصل ها اغلب برای خواننده بیگانه نیستند و شاید به بعضی از آنها فکر کرده و حتی به دیدگاهی رسیده باشد. نثر ساده و همه فهم آن باعث می شود مخاطب در عین همفکری نسبی با نویسنده متوجه اشکالات عدیده ای در جامعه اش شود که برای حل آنها احتیاج به یک عزم ملی است.

این اثر با استقبال شدید مردم روبرو شد و نقد تند دانشگاهیان را در پی داشت، علی الخصوص که جامعه شناسان معتقدند عنوان جامعه شناسی برازنده این کتاب نیست.

جملاتی از کتاب:

تاریخ را کتاب به کتاب، ورق به ورق، سطر به سطر بجورید و بخوانید و ببینید آن قدر که ایرانی از خودش و یا هموطنش ضربه خورده و کشیده است آیا از حمله دشمن خارجی این همه آسیب دیده است؟

در ایده آل ترین حالتی که از قانون تمکین می کنیم، حالتی است که قانون تمکین شده فی المجلس برای ما فایده داشته باشد و یا لااقل ما را مستثنی کند و برای بقیه اجرا شود.

برخلاف آن چه شعار می دهیم" پرسیدن عار نیست ندانستن عار است." باطنا علاقه داریم از ما بپرسند و ما هم" حتما جواب بدهیم" حتی اگر جواب را حاضر نداشته باشیم. این جوری بهتر راضی می شویم. ما معمولا در همه علوم متخصص هستیم؛ پزشکی و مسائل ترافیک  و   مشکلات پیچیده شهری

*****************

مدتی بعد از انتشار کتاب جامعه‌شناسی خودمانی، نراقی کتابی دیگر با عنوان پی نکته‌هایی بر جامعه‌شناسی خودمانی» نوشت که توضیحات و نکته‌های بیشتری به محتوای کتاب جامعه‌شناسی خودمانی اضافه کرد.

‏ مترجم در مقدمه خویش می نویسد:  کتاب حاضر، اعتبار فرهنگی- علمی کتابخانه های مساجد را بیان می کند و ما را با این کانون های فرهنگی – علمی آشنا می سازد.

در خلاصه مطالب کتاب چنین می خوانیم: یکی از هدف های مهم این تحقیق، بررسی مساجد در ارتباط با آموزش مسلمانان است.

در ثانی مدارکی در دست است که بسیاری از کتابخانه های مساجد به مراحل عالی توسعه و اعتبار اجتماعی رسیده بودند. این کتابخانه ها که بخش جدایی ناپذیری از مساجد به حساب می آمدند، فقط محل نگهداری کتاب یا اطاق مطالعه نبودند بلکه به معنای واقعی کتابخانه های فعالی بودند. بدین ترتیب هدف دوم و اصلی این رساله، تحقیق در رشد و توسعه تاریخی کتابخانه های مساجد می باشد. این پژوهش به شرح وظایف و اقدامات تعداد زیادی از کتابخانه های مساجد در طول تاریخ می پردازد.

همانطور که ملاحظه می شود کتاب مورد بحث، تحقیقی کاملا تاریخی است و  اهمیت آن پرداختن به کتابخانه های مساجد است که نسبت به دیگر انواع کتابخانه ها کمتر مورد توجه بوده اند. مولف در این زمینه می نویسد: هیچکس تحقیق کاملی  از تاریخ کتابخانه های مساجد و پیوستگی آنها با علم و دانش، به عمل نیاورده است.این کار بسیار مهم است؛ چون به نظر می رسد که این کتابخانه ها انواع مختلفی داشته اند و در طول حیات خود نسبت به نویسندگان مسلمان یا غیر مسلمانی که تاکنون شناخته شده اند، تلاش بیشتری داشته اند.

اما بدبختانه این  رساله مشکل بزرگی دارد: درباره کتابخانه های مساجد ایران بسیار مختصر صحبت کرده است.

این کتاب گرچه برای کتابداران نوشته شده اما مطالعه آن برای عموم نیز مفید فایده خواهد بود(مطالب بسیار جالبی درباره مسجد، شهر مکه و مدارس کهن دارد). متاسفانه نام کتاب به خوبی انتخاب نشده زیرا محتوای اثر گزارشی است از کتابداری مسلمانان و کتابخانه های مساجد ایشان در دوران قدیم؛ لذا بهتر بود عنوان دقیق تری برگزیده می شد.

جملاتی از کتاب:

یکی دیگر از کتابدوستان که عادت داشت در آستین لباس خود کتابی همراه داشته باشد،"ابو داود سجستانی"بود. وی مولف کتاب "السنن" بود و در آستین لباس خود محلی برای کتاب ها در اندازه های مختلف تعبیه کرده بود. یکی از آستین ها برای کتابهای کوچک و معمولی و دیگری برای کتاب های بزرگ بود.

القفطی وزیر مشهور سلسله ایوبی در سوریه، کتابخانه ای داشت که در زمان مرگ خود در سال 646هجری(1248 م)پنجاه هزار دینار ارزش داشت.  القفطی چنان به مطالعه و جمع آوری کتاب علاقمند بود که بطور کلی از ازدواج چشم پوشید.

"عبدالله بن الخشاب" که در صرف و نحو اطلاعات کامل داشت، به طریق و وسایل مشکوک و نامعلومی صاحب کتابخانه بزرگی شد. بر طبق نظریه یاقوت، خشاب که آدم لیئم و فاسد الاخلاقی بود، اغلب به حراج کتاب و کتابفروشی ها سر می زد و مخفیانه صفحه ای از کتابی را که مورد نیازش بود، پاره کرده و پنهان می کرد. بعد از انجام این کار، نقص کتاب را به فروشنده نشان می داد و در نتیجه به قیمت خیلی نازلتری آن کتاب را می خرید. همچنین یاقوت می نویسد که وی هرگز کتابی را که به امانت می گرفت به صاحبش بر نمی گرداند. بهانه معمول او این بود که  کتاب در بین کتابهای دیگر است و لذا نمی تواند آن را پیدا کرده و پس بدهد. در موقع مرگ او در سال 567 هجری(1117م) کتابخانه اش را وقف دانشمندان و دانش پژوهان بغداد کرد تا توسط عموم مردم مورد استفاده قرار گیرد.